Highlights

Where the Silence Speaks: A Participatory Design Journey with Mothers in Custody

แม้ประเทศไทยจะมีบทบาทสำคัญในระดับนานาชาติในฐานะผู้ผลักดัน Bangkok Rules ซึ่งเป็นกรอบแนวทางที่ได้รับการรับรองจากสหประชาชาติว่าด้วยการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังหญิง แต่การนำแนวทางนี้ไปปรับใช้ในเชิงพื้นที่และสภาพแวดล้อมในเรือนจำยังคงจำกัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ต้องขังหญิงที่ตั้งครรภ์หรือมีลูกเล็ก ซึ่งต้องเผชิญกับความเปราะบางที่ซ้อนทับกันทั้งทางกายภาพ จิตใจ และสังคม

กลุ่มผู้ต้องขังนี้นับเป็นหนึ่งในกลุ่มที่เปราะบางที่สุดในระบบราชทัณฑ์ พวกเธอไม่เพียงต้องเผชิญกับภาระทางร่างกายจากการเป็นแม่ แต่ยังต้องแบกรับความเงียบที่ฝังลึก และการถูกตีตราจากสังคม การออกแบบพื้นที่สำหรับผู้หญิงกลุ่มนี้จึงไม่ใช่แค่เรื่องทางเทคนิค แต่เป็นการฟื้นฟูศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ คำถามที่เป็นจุดเริ่มต้นของงานวิจัยนี้คือ: เราจะสามารถออกแบบพื้นที่ที่คุ้มครองสิทธิมนุษยชน สนับสนุนความเป็นแม่ และส่งเสริมพัฒนาการของเด็กในบริบทที่เต็มไปด้วยข้อจำกัดได้อย่างไร?

โครงการนี้เสนอการออกแบบต้นแบบศูนย์แม่และเด็กในเรือนจำ ที่ยึดตามหลักการของ Bangkok Rules และสร้างขึ้นผ่านกระบวนการออกแบบอย่างมีส่วนร่วมกับผู้หญิงที่ใช้ชีวิตอยู่ในพื้นที่นั้นจริง ๆ ไม่ใช่การออกแบบที่กำหนดจากภายนอก แต่เป็นการเปิดพื้นที่ให้พวกเธอได้สร้างสรรค์สิ่งที่ตอบโจทย์ชีวิตจริงของตนเอง จากกระบวนการนี้ ทำให้เห็นว่าหากโครงสร้างของเครื่องมือ วิธีการ และพื้นที่ถูกออกแบบมาอย่างตั้งใจ ก็สามารถลดทอนความเปราะบางและเปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมมองเห็นตนเองไม่ใช่ในฐานะผู้ถูกควบคุมอีกต่อไป แต่คือ “ผู้ร่วมสร้างการเปลี่ยนแปลง”

ท้ายที่สุด ผลลัพธ์ของงานวิจัยนี้ไม่ได้หยุดอยู่ที่เอกสารหรือแบบสถาปัตยกรรม แต่คือกระบวนการออกแบบที่มีมนุษย์เป็นศูนย์กลาง ซึ่งฟื้นคืนอำนาจในการมีเสียงให้กับผู้ที่เคยถูกทำให้เงียบงัน และเป็นการจินตนาการใหม่ถึงเรือนจำ ว่ามิใช่แค่สถานที่สำหรับการลงโทษ แต่คือพื้นที่แห่งศักดิ์ศรี เสียง และความเป็นไปได้ Read More